ხანდახან ხდება ისე, რომ დილით იღვიძებ, სასწორზე დგები და გაოგნებული ხარ. როგორ? რატომ? საიდან გაჩნდა ზედმეტი კილოგრამები, როცა მთელი კვირა დაძაბულ მუშაობაში, ყოველგვარი ტკბილეულის, ცომეულის, კალორიული საკვების თუ გაზიანი სასმელის გარეშე გაატარე, მკაცრად აკონტროლებდი კვებას და შედეგი საპირისპირო მიიღე. იწყებ გონებაში ყველა “საეჭვო გარემოების“ გადახედვას, რამაც ზედმეტი კილოგრამების მატება გამოიწვია.
სიმართლე კი ის არის, რომ ზოგჯერ წონის მატებას არაფერი აქვს საერთო იმასთან, თუ რას ჭამთ ან რამდენს ვარჯიშობთ. გთავაზობთ რამდენიმე ფაქტორს, რომლებიც წონის კლების გზაზე დიდი დაბრკოლებაა:
- არასაკმარისი ძილი
რეგულარული გამოუძინებლობა არა მხოლოდ ფიზიკურად ფიტავს ორგანიზმს, არამედ პერსპექტივაში წონის მატებასაც იწვევს. მეცნიერები ჯერ კიდევ სწავლობენ ზუსტ კავშირს ძილის უკმარისობასა და ჭარბ წონას შორის, თუმცა ერთი იმთავითვე ცხადი მიზეზი სახეზეა– უძილობის შემოტევისას საკვებს მეტად ეტანებით.
გარდა ამისა, ძილის ქაოსური რეჟიმი ცირკადული რიტმების ციკლს არღვევს, რაც ჰორმონალურ და მეტაბოლურ რეგულაციაზე მოქმედებს. სანამ საჭირო დროს არ გძინავთ, ჰორმონები სერიოზულ გადატრიალებას აწყობენ: ლეპტინგის ნაცვლად, რომელიც ენერგიას არეგულირებს და მადას თრგუნავს, გამოიყოფა დიდი რაოდენობით გრელინი, რომელიც შიმშილის გრძნობას აღვიძებს. სწორედ ამიტომ, მათ, ვინც სამსახურში გვიანობამდე შემორჩებახოლმე, ასე იზიდავს ტკბილეული და ცხიმიანი პროდუქტი – კალორიებით სწრაფი “დამუხტვა“ მათ განსაკუთრებით ესაჭიროებათ.
როგორ მოვიქცეთ: სცადეთრეჟიმის აღდგენა – ეცადეთ დროულად დაწვეთ დასაძინებლად და ერთი და იმავე დროს გაიღვიძოთ, რათა ცირკადული ციკლი აღადგინოთ. დაიცავით ძილის ჰიგიენის ნორმები, გამორთეთ ელექტრონული მოწყობილობები დაძინებამდე ორი საათით ადრე, ასევე ამ დროს შეწყვიტეთ საკვების მიღება. და აუცილებლად შეზღუდეთ კოფეინის მიღება დღის მეორე ნახევარში, თუ დაძინების პრობლემა გაქვთ.
- მუდმივ სტრესში ცხოვრება
შეიძლება ამას ვერც კი ხვდებოდეთ, თუმცა დაძაბული სამუშაო კვირა, შაბათ–კვირის დასვენებაზე უარის თქმა დამატებითი შემოსავლისთვის, პრობლემები პირად ცხოვრებაში აუცილებლად აისახება თქვენს წონაზე, ანუ წონაში მოიმატებთ. ასეა მოწყობილი ადამიანის ორგანიზმი. ის ცხიმის დარეზერვებას იწყებს, როგორც კი სტრესის ჰორმონი კორტიზოლი ტვინს სიგნალს უგზავნის და გადარჩენა/თავდაცვის რეჟიმზე გადასვლის ბრძანებას აძლევს.
კორტიზოლის მომეტებული დონე შესაძლოა სასარგებლო იყოს დროის მოკლე პერიოდებში, თუმცა ქრონიკული სტრესი მხოლოდ ნეგატიურ მაჩვენებლებს იწვევს. უჯრედული მეტაბოლიზმის კვლევამ, რომელიც ამერიკელმა მეცნიერებმა 2018 წელს ჩაატარეს, დაამტკიცა, რომ არსეობს პირდაპირი კავშირი კორტიზოლის მაღალ დონესა და პროგრესირებად სიმსუქნეს შორის. ამასთან, მუდმივად გადატვირთული ადამიანები ვერ ახერხებენ დროის გამონახვას ვარჯიშისა და ფიზიკური აქტივობისთვის, ასევე ნორმალური საკვებიბს მომზადებისთვის.
როგორ მოვიქცეთ: დავიცვათ ძილის რეჟიმი, როგორმე მოვახერხოთ ვარჯიში, გამოვიმუშავოთ ჯანსაღი და გემრიელი საკვების მომზადების ჩვევა, ასევე ავითვისოთ მეთოდები ქრონიკული სტრესის მოსახსნელად, მაგალითად ღრმა სუნთქვა და მედიტაცია. დიეტოლოგები და ფსიქოლოგები ამტკიცებენ, რომ მათი პაციენტები გახდომას იწყებენ, როგორც კი მათი რჩევების და პრაქტიკების რეგულარული განხორციელების რეჟიმზე გადადიან.
- პრობლემები ნაწლავურ ფლორასთან დაკავშირებით
საჭმლის მონელების პრობლემები, კუჭნაწლავის დისკომფორტიდან დაწყებული, ბანალური შეკრულობით დამთავრებული, ასევე იწვევს წონის მატებას. წონის მატების ერთ–ერთი მთავარი ფაქტორი მიკროფლორასთან დაკავშირებული პრობლემებია. სამეცნიერო კვლევები სასარგებლო და პათოგენურ ნაწლავურ ბაქტერიებს შორის ბალანსის დარღვევას წონის მატებას უკავშირებენ. სხვათაშორის, ეს ერთ–ერთი მიზეზია, რატომაც ხელოვნური დამატკბობლები ზედმეტი კილოგრამებისგან ვერ გვიცავს – ისინი უარყოფითად მოქმედებს დადებით მიკრობიოტიკებზე და კუჭნაწლავის ტრაქტის მოქმედებაზე. არასწორი ნაწლავური ფლორა ასევე ხელს უწყობს ინსულინის მიმართ რეზისტენტულობას, რაც გლუკოზის ათვისებას ართულებს და წონის მატებას იწვევს.
როგორ მოვიქცეთ: გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან, რომელიც სავარაუდოდ პრობიოტიკების კურსს დაგინიშნავთ და შეცვალეთ კვების რაციონი. დაამატეთ მენიუში მეტი უჯრედისი, რომელიც ბაქტერიებს ძალიან უყვართ და ფერმენტირებული პროდუქტები.
- არ გყოფნით ვიტამინები ან მინერალები
მაგნიუმის, რკინის დაბალი დონე და D ვიტამინის უკმარისობა იმუნური სისტემის მუშაობას აფერხებს, ანელებს მეტაბოლიზმს და უბრალოდ ორგანიზმს ენერგიას აცლის. გრძნობთ, რომ დაღლილი და დასუსტებული ხართ, რის გამოც ვარჯიშს ვერ ახერხებთ, იძულებული ხართ უძლიერესი ყავა დალიოთ, შოკოლადი ან სხვა მარტივი ნახშირწყლები მიიღოთ, არადა მშვენივრად იცით ეს რასაც იწვევს.
როგორ მოვიქცეთ: მიირთვით წითელი ხორცი, წიწიბურა, ღვიძლი, ისპანახი, თხილი ან ნუში, რათა რკინის და მაგნიუმის მაჩვენებლები გააუმჯობესოთ. იმ შემთხვევაში, თუ მზეზე ცოტა დროს ატარებთ D ვიტამინი აბების სახით უნდა მიიღოთ, თუმცა მხოლოდ ექიმის რეკომენდაციით, რადგან ზედოზირება თირკმელებში კენჭის გაჩენას იწვევს.
- უყურადღებობა იმის მიმართ, რასაც ჭამთ
მნიშვნელოვანი მომენტი, რომელიც ხშირად სერიოზულად არ აღიქმება: მცირე ცვლილებებმა ცხოვრების წესში ხშირად შეიძლება როგორც წონის კლება, ასევე მისი მატება გამოიწვიოს. მაგალითად, ახალ ადგილზე გადახვედით საცხოვრებლად, რომელიც შორს არის იმ პარკისგან, სადაც ყოველ საღამოს სეირნობდით, მჯდომარე სამუშაოზე გადაერთეთ ან უცებ თავი შეგახსენათ სადილის დროს გაზიანი სასმელის დალევის ჩვევამ. ამ მინი ცვლილებების სულ რამდენიმე კვირა საკმარისია იმისათვის, რომ თქვენს მუცელზე და დუნდულებზე აისახოს. დიეტოლოგები ერთხმად თანხმდებიან, რომ სასუსნავი და ალკოჰოლური სასმელი ხშირად თავგზას გვიბნევს კალორიების დათვლისას.
როგორ მოვქცეთ: პირველ რიგში კვების სასარგებლო ჩვევებს უნდა დაუბრუნდეთ. ამისათვის შეიძლება დღიურიც აწარმოოთ და ჩაიწეროთ, რა და როდის ჭამეთ რამდენიმე დღის განმავლობაში. ასე შეძლებთ ნათლად დაინახოთ სრული სურათი და განსაზღვროთ ცვლილებები, რომლებმაც წონაში მატება გამოიწვია, შესაბამისად მათი გაკონტროლების შემთხვევაში წონის კლებას შეძლებთ.
