ასტრონომებმა დედამიწიდან 100 სინათლის წლის მანძილზე აღმოაჩინეს “იდეალური მზის სისტემა”, რომელიც ჩვენი მზის სისტემისგან განსხვავებით,ციურ სხეულებს შორის ძლიერი შეჯახებების გარეშე ჩამოყალიბდა.
და თუ ჩვენი მზის სისტემის შემთხვევაში შედეგად მივიღეთ სხვადასხვა ზომის პლანეტების მთელი ნაკრები, ამ სისტემაში ყველა პლანეტა დაახლოებით ერთნაირი ზომის აღმოჩნდა და მათი არსებობის 12 მილიარდი წლის განმავლობაში მცირედით შეიცვალა.
მეცნიერებისთვის ეს ნამდვილი აღმოჩენაა, რადგან პლანეტების თითქმის უცვლელი ვიზუალური მხარე შესაძლებელს ხდის იმის გარკვევას, თუ როგორ ჩამოყალიბდა ეს სამყაროები და არის თუ არა იქ სიცოცხლე.
კვლევის შედეგებისამეცნიერო ჟურნალში Nature გამოქვეყნდა.
ჩვენი მზის სისტემა ტანჯვებით დაიბადა: პლანეტები ჩამოყალიბების პროცესში ერთმანეთს ეჯახებოდნენ, მათი ორბიტები შეიცვალა და შედეგად მივიღეთ გიგანტები, როგორიცაა იუპიტერი და სატურნი, და ჯუჯები, როგორიცაა დედამიწა.
მაგრამ სისტემაში, რომელსაც აქვს მოსაწყენი სახელი – HD110067, ყველაფერი განსხვავებულია.
იქ პლანეტებს არა მხოლოდ ერთმანეთის მსგავსი ზომები აქვთ, არამედ სინქრონულად ბრუნავენ – მზის სისტემისგან განსხვავებით, სადაც ორბიტები არანაირად არ არის დაკავშირებული ერთმანეთთან.
მაშინ, როცა ვარსკვლავთან ყველაზე ახლოს მყოფი პლანეტა სამ ბრუნს აკეთებს მის გარშემო, შემდეგი ყველაზე შორეული პლანეტა ორი ბრუნის გაკეთებას ახერხებს – და ასე გრძელდება მეოთხე პლანეტამდე. ამის შემდეგ, ორბიტალური სიჩქარის თანაფარდობა მზიდან ყველაზე დაშორებულ ორ პლანეტას შორის არის უკვე 4:3.
ეს რთული პლანეტარული ქორეოგრაფია იმდენად ზუსტი აღმოჩნდა, რომ მკვლევარებმა შექმნეს ციკლური მუსიკა, ფილიპ გლასის სტილის კომპოზიციის მსგავსი, ნოტებითა და რიტმებით, რომლებიც თითოეულ პლანეტას და მათ ორბიტალური ბრუნვის პერიოდებს შეესაბამება.
გასაკვირი არ არის, რომ კვლევის ლიდერმა, დოქტორმა რაფაელ ლუკმა, რომელიც მაშინ ჩიკაგოს უნივერსიტეტში მუშაობდა, HD110067-ს “იდეალური მზის სისტემა” უწოდა.
„ის იდეალურია პლანეტების ფორმირების შესასწავლად, რადგან ამ მზის სისტემის წარმოშობა ნაკლებად ქაოტური იყო ვიდრე ჩვენის და თავიდანვე მას არაფერი აშფოთებდა“ – განმარტავს ის.
ბოლო 30 წლის განმავლობაში ასტრონომებმა აღმოაჩინეს ათასობით ვარსკვლავური სისტემა, მაგრამ არცერთი მათგანი არ არის იდეალური პლანეტების ფორმირების პროცესის შესასწავლად. ერთი და იგივე ზომა და ცვალებადობის ნაკლებობა ნამდვილი სიკეთეა შედარებითი მეცნიერებისთვის. ისინი იმედოვნებენ, რომ გამოიყენებენ ამ სისტემას მთლიანობაში მზის სისტემების ფორმირებისა და განვითარების სურათის ხელახლა შესაქმნელად.
“იდეალური სისტემის” კიდევ ერთი უპირატესობა არის მისი კაშკაშა მზე, რომელიც ხელს შეუწყობს პლანეტების ატმოსფეროში სიცოცხლის ნიშნების ძიებას.
ექვსივე ახლად აღმოჩენილი პლანეტა მიეკუთვნება ეგრეთ წოდებულ „მინი-ნეპტუნების“ კატეგორიას (პლანეტების კლასი შუალედური გაზის გიგანტებს შორის, როგორიცაა ნეპტუნი და დედამიწის ზომის პლანეტები, რომლებიც ნეპტუნის ზომის მეოთხედია). ახალი პლანეტები დედამიწაზე დაახლოებით 2-3-ჯერ დიდია.
ახალი მზის სისტემისადმი ინტერესი განსაკუთრებით დიდია, რადგან სექტემბერში, მართალია სხვა სისტემაში, მაგრამ, აღმოაჩინეს მინი-ნეპტუნის პლანეტა K2-18b ატმოსფეროში, რომელსაც აქვს გაზის ნიშნები, რომელიც დედამიწის შემთხვევაში ცოცხალი ორგანიზმების მიერ წარმოიქმნება. ასტრონომები ამას ბიოხელმოწერას ან სიცოცხლის ინდიკატორს უწოდებენ.
მიუხედავად იმისა, რომ მზის სისტემაში არ არის მინი-ნეპტუნები, ითვლება, რომ ისინი ჩვენი გალაქტიკის პლანეტების ყველაზე გავრცელებული ტიპია. მაგრამ ასტრონომებმა ამ სამყაროების შესახებ გასაკვირად ცოტა რამ იციან.
მათ არც კი იციან, ამ პლანეტებზე დომინირებს კლდე, გაზი თუ წყალი, რომ აღარაფერი ვთქვათ სიცოცხლის პირობებზე. დოქტორ ლუკის თქმით, ამის გარკვევა ყველაზე აქტუალური გამოწვევაა და ახლად აღმოჩენილი HD110067 სისტემა შესანიშნავ შანსს იძლევა, რომ ყველა ამ კითხვაზე პასუხები შედარებით სწრაფად იპოვონ.
”ამას ალბათ 10 წელზე ნაკლები დასჭირდება”, – თქვა მან BBC-სთან ინტერვიუში, ”რადგან ჩვენ უკვე ვიცით ამ პლანეტების არსებობის შესახებ, ვიცით სად არიან ისინი. ჩვენ მხოლოდ ცოტა დრო გვჭირდება და ეს ყველაფერი მოხდება“.
თუ შემდგომი დაკვირვებით გამოვლინდება, რომ სიცოცხლე შესაძლებელია მინი-ნეპტუნებზე, ეს მნიშვნელოვნად გაზრდის პოტენციურად დასახლებული პლანეტების რაოდენობას და, შედეგად, სხვა სამყაროებზე სიცოცხლის ნიშნების სწრაფად აღმოჩენის შანსებს.
ახლა, ასტრონომები იბრძვიან ბიოხელმოწერების აღმოსაჩენად სულ ცოტა ხნის წინ აღმოჩენილ მინი-ნეპტუნიდან თუნდაც ერთ-ერთზე, ან სხვა მკვლევართა მიერ აღმოჩენილ ათეულობით სხვა ეგზოპლანეტაზე.
ახალი მოწინავე შესაძლებლობების მქონე ტელესკოპების დანერგვის წყალობით (და ახალი, კიდევ უფრო მოწინავე ტელესკოპები უკვე რიგზშია), ბევრი ასტრონომი თვლის, რომ უცხოპლანეტელი სიცოცხლის აღმოჩენა უკვე ახლოსაა.
“იდეალური მზის სისტემა” აღმოაჩინა TESS (NASA) და Cheops (ESA) კოსმოსურმა ტელესკოპებმა, რომლებიც შექმნილია ეგზოპლანეტების შესასწავლად ეგრეთ წოდებული სატრანზიტო მეთოდის გამოყენებით (ტრანზიტული ფოტომეტრიის მეთოდი, რომელიც ეფუძნება პლანეტების გავლის დაკვირვებას მათი ვარსკვლავის ფონი და საშუალებას გვაძლევს განვსაზღვროთ მათი ზომები და სიმკვრივე, ასევე ატმოსფეროს არსებობა და შემადგენლობა).
