კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინის შემქმნელი სამი კომპანია უკვე კლინიკური კვლევების ბოლო სტადიაზეა და ოპტიმისტურ განცხადებებს აკეთებს მათი პრეპარატის საოცაერი ეფექტურობის შესახებ.
ერთმანეთის მიყოლებით ერთი კვირის განმავლობაში გამოქვეყნებული განცხადებები ერთგვარ მარათონს დაემსგავსა. რეკორდები ერთმანეთის მიყოლებით მოიხსნა.
და მართალია სამივე კომპანიის განცხადება წინასწარი შედეგების საფუძველზე კეთდება, როგორც ჩანს ვაქცინის შექმნის მარათონში ჩართული ათეულობით კომპანიიდან სამი ფინალისტი მართლაც გამოვლინდა. სამი კანდიდატი ვაქცინის ეფექტურობასთან დაკავშირებული განცხადებები ყველაზე ოპტიმისტურ პროგნოზებსაც კი აჭარბებს.
ჯანმოს ექსპერტები წარსულში ამბობდნენ, რომ ეფექტურად ჩათვლიდნენ ნებისმიერ ვაქცინას, რომლის ეფექტურობა 70%–ს გადააჭარბებდა. ამერიკის ხელისუფლება აცხადებდა, რომ მზად იყო შეესყიდა პრეპარატები, რომლებიც კორონავირუსისგან 50%–იან დაცვას მაინც უზრუნველყოფდნენ (სწორედ ასეთი ეფექტურობა აქვს გრიპის ვაქცინას). ევროპის სამედიცინო სააგენტოში კი მიანიშნებდნენ, რომ მზად იყვნენ უფრო ნაკლებეფექტური პრეპარატებიც განეხილათ.
ოპტიმიზმს აღვივებს ის ფაქტიც, რომ სამ ვაქცინას შორის საერთო ბევრი არაფერია. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ისინი ერთმანეთთან კორკურენციის ნაცვლად ერთმანეთს შეავსებენ.
მოდით ვნახოთ, პოტენციური ვაქცინების და მათი მწარმოებლების ძლიერი და სუსტი მხარეები და შედარება:
ეფექტურობა:
ლიდერების სამეული, რომლებიც პანდემიის დასრულებას გვპირდებიან საკმაოდ მრავალფეროვანია.
პირველმა წარმატების შესახებ ამერიკულმა ფარმაცევტულმა გიგანმა Pfizer–მა განაცხადა, რომელსაც 150 წლიანი ისტორია აქვს. მან მილიონობით დოლარი ჯერ კიდევ მეორე მსოფლიო ომის დროს პენიცილინის წარმოებით გამოიმუშავა.
ერთი კვირის შემდეგ კომპანიამ კლინიკური კვლევების დეტალური შუალედური მონაცემები გამოაქვეყნა, რომლის შედეგებით შეიძლება დავასკვნათ, რომ Pfizer–ის ვაქცინა (BNT162b2) Covid19-ისგან 95%–იან დაცვას უზრუნველყოფს.
ეს ძალიან კარგი მაჩვენებელია და იმას ნიშნავს, რომ ყოველი 100 ვაქცინირებული ადამიანიდან 95–ს მყარი იმუნიტეტი გამოუმუშავდება. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, აცრა ინფექციის რისკს 20–ჯერ ამცირებს.
ლიდერს ფეხდაფეხ მიჰყვება ინოვაციური კომპანია Moderna, რომელიც ბიოტექნოლოგიების ბაზარზე სულ 10 წელია მუშაობს და ჯერ არცერთი პრეპარატი არ დაურეგისტრირებია.
ერთის მხრივ, ეს გასაოცარი არ არის: ამ ფირმის მიერ შემუშავებული პროდუქტები ძირითადად მატრიცული რნმ–ს გამოყენებაზეა დაფუძნებული, ადამიანების ვაქცინაციისთვის კი ამ ტექნოლოგიით შექმნილი არცერთი პრეპარატის დაშვება ჯერჯერობით არ მომხდარა.
მეორეს მხრივ, Pfizer–ის ვაქცინაც იგივე პრინციპით მოქმედებს. ასე რომ, საკმაოდ შთამბეჭდავია ორივე ინოვაციური პრეპარატის ასეთი მაღალი ეფექტურობა. წინასწარი მონაცემებით მოდერნას ვაქცინა ვირუსისგან 94.5%–იან დაცვას უზრუნველყოფს.
ამ ორი პრეპარატის გარდა, საკუთარი ვაქცინის ეფექტურობაზე ოფიციალურად განაცხადეს რუსეთის ჰამალეის სახელობის ეპიდემიოლოგიისა და მიკრობიოლოგიის კვლევითი ცენტრის მეცნიერებმა, მათი თქმით, “Спутник V” კორონავირუსისგან 92%–იან დაცვას უზრუნველყოფს.
Pfizer–ის მსგავსად რუს გამომგონებლებსაც საუკუნოვანი ისტორია აქვთ, თუმცა Pfizer–ის ვაქცინისგან განსხვავებით რუსული ვაქცინა ბიუჯეტის ფულით შეიქმნა. სამეცნიერო ცენტრი რუსეთის ჯანდაცვის სამინისტროს დაქვემდებარებაშია.
ამერიკული პრეპარატებისგან რუსულ ვაქცინას ის განასხვავებს, რომ მის შემქმნელებს არ სურთ ჩატარებული კლინიკური კვლევების შესახებ ინფორმაციის გაზიარება, რაც ექსპერტებს აიძულებს ეჭვი შეეპაროთ “სპუტნიკის“ ეფექტურობის შესახებ განცხადებებში.
არის თუ არა ციფრები საბოლოო?
სამივე პრეპარატი კვლავ გადის მაშტაბურ კლინიკურ კვლევებს, რომლებიც მომავალი წლის მაისზე ადრე არ დამთავრდება. ასე რომ, ვაქცინების ეფექტურობის შესახებ დასკვნები მხოლოდ მონაცემთა წინასწარი ანალიზის საფუძველზე გაკეთდა. თუმცა, ყველა კომპანიას შერჩევის განსხვავებული მეთოდი აქვს.
იმის გასარკვევად, იცავს თუ არა აცრა ახალი კორონავირუსისგან დრო უნდა გავიდეს, სანამ ვირუსით აცრილი მოხალისეების საკმარისი რაოდენობა დაინფიცირდება, რათა შედარდეს, რომელმა მათგანმა მიიღო სინამდვილეში ნამდვილი აცრა და რომელს გაუკეთეს პლაცებო. ასე რომ, გასაკვირი არ არის, კომპანიების განცხადებების დროში დამთხვევა გრიპის სეზონის პიკზე.
ვაქცინების კლინიკური ცდის შედეგები:
პირველი ინფორმაცია კლინიკური კვლევების შესახებ მოდერნამ გამოაქვეყნა:
30 000 მოხალისიდან, რომლებიც ექსპერიმენტში მონაწილეობდნენ Covid19 დაუდგინდა 95 მონაწილეს. 90 დაინფიცირებული საკონტროლო ჯგუფიდან არის, ანუ ისინი, ვინც პლაცებო მიიღო. დანარჩენი ხუთი კი ექსპერიმენტული ჯგუფიდან.
მეცნიერებს განსაკუთრებით ახარებს ის ფაქტი, რომ მათ შორის, ვისაც ნამდვილი ვაქცინა გაუკეთეს, არცერთი მძიმე პაციენტი არ არის: დაავადების თეთრმეტივე სერიოზული შემთხვევა იმ მოხალისეებში აღინიშნა, ვისაც პლაცებო გაუკეთეს.
Pfizer–ის განცხადება 95 პროცენტიანი ეფექტურობის შესახებ 170 დაინფიცირებულის საფუძველზე გაკეთდა, რომელთაგან ნამდვილი ვაქცინა მხოლოდ რვა ადამიანმა მიიღო. სულ კვლევაში 40 000 ადამიანი მონაწილეობდა.
რაც შეეხება რუსული ვაქცინის ეფექტურობის შესახებ დასკვნას, მისი შემქმნელების განცხადებით ის დაინფიცირების 20 შემთხვევის შედეგებით გაკეთდა. რამდენმა მათგანმა მიიღო ნამდვილი პრეპარატი უცნობია. დეტალური ინფორმაცია, თუ რის შედეგად გაკეთდა დასკვნა რუსული ვაქცინის 92%–იანი ეფექტურობის შესახებ არ ხმაურდება.
გარდა ამისა, რუსული სპუქტნიკის ექსპერიმენტით დაგეგმილი 40 000 მოხალისიდან ჯერჯერობით ექსპერიმენტში მხოლოდ 20 000–მა მიიღო მონაწილეობა. განცხადება კი მხოლოდ 16 000 აცრილის მონაცემების საფუძველზე გაკეთდა, რაც იმას ნიშნავს, რომ კვლევის ბოლომდე რუსული ვაქცინის მაჩვენებლები შეიძლება სერიოზულად შეიცვალოს.
როდის უნდა ველოდოთ ვაქცინას?
Pfizer–მა განაცხადა, რომ მზად არის 50 მილიონი დოზა ახალ წლამდე გამოუშვას. ეს საკმარისია 25 მილიონი ადამიანისთვის, რადგან ერთი ადამიანის ვაქცინაციას ორი დოზა ჭირდება, სამი კვირის შუალედით.
იმის გათვალისწინებით, რომ პრეპარატი გამოცდას ექვს ქვეყანაში – არგენტინაში, ბრაზილიაში, გერმანიაში, აშშ–ში, თურქეთში და არაბეთის გაერთიანებულ საემროებში გადის, ყოველ ქვეყანაში დაახლოებით 4 მილიონი ადამიანი აიცრება.
ვის შეხვდება ვაქცინა პრველ რიგში, ქვეყნების ხელისუფლებები დამოუკიდებლად გადაწყვეტენ, თუმცა მნიშვნელოვან პრობლემებს ამ შემთხვევაში ლოგისტიკა ქმნის. საქმე იმაშია, რომ Pfizer–ის ვაქცინა აუცილებლად ძალიან დაბალ ტემპერატურაზე, -80გრადუსზე უნდა ინახებოდეს.
პრეპარატის გადასაზიდად კომპანიამ უკვე დაჯავშნა რამდენიმე სატრანსპორტო ფირმის თვითმფრინავები, თუმცა ამ მომენტისთვის ვაქცინა 4 000 დოზისგან შემდგარი ყუთებით გამოდის, თანაც ამ ყუთების გახსნა დღეში მხოლოდ ორჯერ შეიძლება.
ეს ნიშნავს, რომ პირველი პარტიის გაგზავნა მხოლდო დიდი ქალაქ–მეგაპოლისების მსხვილ კლინიკებში ღირს. როგორ მოხდება ტრანსპორტირების ორგანიზება პატარა დასახლებებში და სამედიცინო დაწესებულებებში ჯერჯერობით უცნობია.
ამ მიზნებისათვის ყველაზე უკეთ რუსული “Спутник V” გამოდგება, რა თქმა უნდა იმ შემთხვევაში, თუ მისი შემქმნელები მათ მიერ გაცხადებულ ეფექტურობას დაამტკიცებენ. რუსული ვაქცინა მშრალი – ლიოფილიზირებული სახით გამოდის, ასე რომ, მისი გადატანა ადვილია როგორც ჩრდილოეთის, ასევე ცხელ ტროპიკულ ქვეყნებში.
პრეპარატის ამ თავისებურების გათვალისწინებით ლოგიკურია ვივარაუდოთ, რომ მისი ძირითადი გასაღების ბაზარი აზიის, აფრიკის და ლათინური ამერიკის ქვეყნები იქნება.
რუსული ვაქცინის შემქმნელები აცხადებენ, რომ უკვე მიიღეს შეკვეთები 50 ქვეყნიან, ჯამში 1.2 მილიარდ დოზაზე. ამ ვაქცინით აცრისთვის ასევე აუცილებელია ორი დოზა, რაც ნიშნავს რომ შეკვეთილი რაოდენობა 600 მილიონი ადამიანისთვის იქნება საკმარისი.
რუსული ვაქცინის წარმოება საზღვარგარეთაც იგეგმება: მაგალითად, უკვე დეკემბერში მისი წარმოება სამხრეთ კორეაში დაიწყება. დაგეგმილი სიმძლავრე წელიწადში 150 მილიონი დოზაა.
საკუთარი ვაქცინის მასობრივ წარმოებას უკვე დეკემბრის შუა რიცხვებიდან გეგმავს ამერიკული მოდერნაც. წლის ბოლომდე კი ის პრეპარატის 20 მილიონ დოზას გამოუშვებს. თითო ადამიანს ამ შემთხვევაშიც ორი დოზა ჭირდება, შესაბამისად 20 მილიონი დოზა 10 მილიონ ადამიანს ეყოფა.
მოდერნას ვაქცინას შენახვის განსაკუთრებული პირობები არ ესაჭიროება: ჩვეულებრივ მაცივარში ის ერთ თვეს თავისუფლად ძლებს, საყინულეში კი 6 თვე. 2021 წლის ბოლომდე კომპანია 500 მილიონი დოზის გამოშვებას გეგმავს და აცხადებს, რომ მზად არის წლიური წარმოება 1 მილიარდ დოზამდეც გაზარდოს შესაბამისი მასალების ხელმისაწვდომობის შემთხვევაში.
ჯერჯერობით საზვარგარეთულ შეკვეთებზე საუბარი არ არის. Pfizer–ისგან განსხვავებით, რომელიც ვაქცინის გამოცდას საკუთარი ხარჯებით ახორციელებს, Moderna ამერიკის ხელისუფლების შეკვეთით მუშაობს. ვაქცინის შესაქმნელად ფული ამერიკის ბიუჯეტიდან დაიხარჯა. ასე რომ, ვაქცინა პირველ რიგში აშშ–ს მოქალაქეებს შეხვდებათ.
პრეპარატის ერთ–ერთი ძირითადი შემქმნელი ალერგიის და ინფექციურ დაავადებათა ნაციონალური ინსტიტუტია. ინსტიტუტის ხელმძღვანელმა, ენტონი ფაუჩიმ უკვე განაცხადა, რომ პირველ რიგში ვაქცინა ექიმებს და ჯანდაცვის სისტემის სხვა თანამშრომლებს შეხვდებათ, რომლებიც უშუალოდ მუშაობენ კორონავირუსით დაავადებულებთან.
ფაუჩის თქმით, ყველაზე დაუცველი ჯგუფების ვაქცინაციას დაახლოებით 4 თვე დაჭირდება. მარტ–აპრილში კი უნდა განისაზღვროს, ვინ იქნება შემდეგი.
და ბოლოს, უახლოეს კვირებში შეიძლება ფავორიტი ვაქცინების სია გაიზარდოს.
კომპანია AstraZeneca–მ მისი კვლევის პირველადი შედეგები უნდა გამოაქვეყნოს. ის ოქსფორდის უნივერსიტეტში შემუშავებულ ვაქცინას ტესტავდა, თუმცა მეცნიერებს ორჯერ მოუწიათ კლინიკური კვლევების შეჩერება მოხალისეთა ავადობის გამო, თუმცა გაციების და გრიპის სეზონი დაინფიცირებას სიხშირეს გაზრდის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ვაქცინაზე მომუშავე ჯგუფი გაცდენილ დროს შედარებით სწრაფად აანაზღაურებს.
ოქსფორდის უნივერსიტეტისა და კომპანია „ასტრაზენეკას“ მიერ ერთობლივად შექმნილ კორონავირუსის ვაქცინას დამაიმედებელი შედეგები აქვს. კლინიკური გამოცდების შედეგები აჩვენებს, რომ მოხუცებში ვაქცინა ძლიერ იმუნიტეტს გამოიმუშავებს. კომპანია სრულ და უფრო დეტალურ შედეგებს, საშობაოდ გამოაქვეყნებს.
მონაცემები გასულ თვეს ნაწილობრივ, ახლა კი სრულად გამოქვეყნდა სამედიცინო ჟურნალ „ლანცეტში“. მათ აჩვენეს, რომ 70 წელს ზემოთ მყოფმა მოხუცებმა, ვინც კორონავირუსით გარდაცვალების, ან სერიოზულად დაავადების უფრო მაღალ რისკ ჯგუფში არიან, შესაძლოა ამ ვაქცინის მეშვეობით, ძლიერი იმუნური პასუხი გამოიმუშაონ.
ვაქცინის გამოცდის ბოლო, იგივე მესამე ეტაპი ახლა აქტიურ ფაზაშია და მკვლევრები ცდილობენ დაადგინონ, დაიცავს თუ არა ვაქცინა მოსახლეობას SARS-CoV-2 ვირუსისგან.
კვლევა მესამე ფაზის შედეგების შესახებ, 2020 წლის დეკემბრის ბოლოსთვის უნდა იყოს ცნობილი. ამ ინფორმაციას ენდრიუ პოლარდი, ოქსფორდის ვაქცინის ჯგუფის დირექტორი ავრცელებს. მისივე თქმით, ჯერ ნაადრევია იმის განხილვა, თუ როგორ და რამდენად ეფექტური იქნება ეს ვაქცინა კორონავირუსის წინააღმდეგ.
ოქსფორდისა და “ასტრაზენეკას” ერთობლივი ვაქცინა, რომელსაც AZD1222, ან ChAdOx1 nCoV-19 უწოდებენ, ერთ-ერთი ყველაზე მოწინავე იყო, თუმცა ამ მომენტისთვის სხვა ფარმაცევტული კომპანიები დაწინაურდნენ.
„ჩვენ არ გვეჩქარება. ეს არაა შეჯიბრი სხვა მწარმოებლებთან“, აცხადებენ ოქსფორდში.
