როგორც გამოცემა Politico წერს, აშშ–ს სახელმწიფო მდივანმა ანტონი ბლინკენმა გასულ კვირას გააფრთხილა კანონმდებლების მცირე ჯგუფი, რომ მისი ოფისი თვალყურს ადევნებს შესაძლებლობას, რომ აზერბაიჯანი მალე შეიჭრას სომხეთში, იტყობინება ორი ადამიანი, ვინც საუბრის შინაარსს იცნობს.
ეს მოწოდება მიუთითებს ადმინისტრაციის შეშფოთების სიღრმეზე აზერბაიჯანის ოპერაციების გამო ქვეყნის დასავლეთში სეპარატისტული რეგიონის წინააღმდეგ და კონფლიქტის გავრცელების შესაძლებლობაზე.
აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა მანამდე მოუწოდა სომხეთს, გახსნას „დერეფანი“ მისი სამხრეთ საზღვრის გასწვრივ, რომელიც მატერიკულ აზერბაიჯანს ირანთან და მის ექსკლავთან აკავშირებს, რომელიც თურქეთს ესაზღვრება. ალიევი იმუქრებოდა, რომ საკითხის „ძალისმიერი გზით “ მოაგვარებდა.
3 ოქტომბერს სატელეფონო საუბრისას, კანონმდებლებმა მოთხოვეს ბლინკენს ალიევის წინააღმდეგ შესაძლო ქმედებები სექტემბერში მისი ქვეყნის მთიანი ყარაბაღის რეგიონში შეჭრის საპასუხოდ, აცხადებენ ადამიანები, რომლებმაც დელიკატური საუბრის გახმაურება ანონიმურობის პირობით გადაწყვიტეს.
ბლინკენმა უპასუხა, რომ სახელმწიფო დეპარტამენი ეძებს აზერბაიჯანისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობებს და არ აპირებს ხანგრძლივი შეთანხმების განახლებას, რომელიც აშშ-ს ბაქოსთვის სამხედრო დახმარების გაწევის საშუალებას აძლევს. მან დასძინა, რომ სახელმწიფო ხედავს უახლოეს კვირებში აზერბაიჯანის სამხრეთ სომხეთში შეჭრის შესაძლებლობას.
ამის მიუხედავად, ბლინკენმა სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მიმდინარე დიპლომატიური მოლაპარაკებების მიმართ ნდობა გამოთქვა დემოკრატ დეპუტატებთან, მათ შორის კალიფორნიის წარმომადგენლებს ნენსი პელოსისა და ანა ეშოუს და ნიუ ჯერსიდან ფრენკ პალონესთან საუბარში.
კიდევ ორმა პირმა დაადასტურა, რომ ბრიფინგი გაიმართა აზერბაიჯანში არსებულ ვითარებასთან დაკავშირებით, თუმცა დეტალები არ აკონკრეტებენ.
განცხადებაში, სახელმწიფო დეპარტამენტმა უარი თქვა კომენტარი გაეკეთებინა ამ ინფორმაციაზე, მაგრამ ხაზი გაუსვა დეპარტამენტის ერთგულებას „სომხეთის სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის“ და კონფლიქტის „პირდაპირი მოლაპარაკებების“ გზით გადაჭრის მიმართ.
ასევე მნიშვნელოვანია უარის თქმის ვადის გაგრძელების გადავადების გადაწყვეტილება. ყოველწლიურად, 2002 წლიდან, შეერთებული შტატები გამოსცემდა უარის დოკუმენტს, რაც მას საშუალებას აძლევს, გვერდი აევლო თავისუფლების მხარდაჭერის აქტის დებულებისთვის, რომელიც კრძალავს შეერთებულ შტატებს სამხედრო დახმარების გაწევას აზერბაიჯანისთვის სომხეთთან არსებული ტერიტორიული დავების ფონზე. უარის თქმის ვადა ივნისში ამოიწურა, თუმცა შტატებს მისი ვადის გაგრძელება აღარ მოუთხოვია, და არც განუმარტავს რატომ არ მოითხოვა.
ბრიფინგის შემდეგ პალონემ საჯაროდ განაცხადა, რომ შეშფოთებულია სომხეთში აზერბაიჯანის გარდაუვალი შეჭრის შესაძლებლობით. „ალიევი წინ მიიწევს თავისი მიზნისკენ, დაეუფლოს სამხრეთ სომხეთს“, – დაწერა პალონემ ოთხშაბათს ტვიტერზე და ამტკიცებდა, რომ „მისი რეჟიმი გათამამდა მას შემდეგ, რაც მთიან ყარაბაღში შეჭრის გამო უარყოფითი შედეგები პრაქტიკულად არ მიუღია.
გასულ თვეში რეგიონში აზერბაიჯანის სამხედრო შეჭრამ აიძულა მთიანი ყარაბაღში მცხოვრები 100 000-ზე მეტი ეთნიკური სომეხი გაქცეულიყო. ადგილობრივმა ლიდერებმა კაპიტულაცია მოახდინეს რუსეთის შუამავლობით და შეთანხმდნენ, რომ გაუქმდებოდა სამი ათწლეულის წინანდელი არაღიარებული სახელმწიფო. მას შემდეგ აზერბაიჯანულმა ძალებმა ყარაბაღის ათზე მეტი ყოფილი ლიდერი დააკავეს.
20 სექტემბერს გაკეთებულ განცხადებაში ბლინკენმა თქვა, რომ ის „ღრმად შეშფოთებულია აზერბაიჯანის სამხედრო ქმედებებით“ და თქვა, რომ „დავების გადასაჭრელად ძალის გამოყენება მიუღებელია“.
მაგრამ მთიანი ყარაბაღი არ არის ერთადერთი ტერიტორიული დავა ორ კავკასიურ ქვეყანას შორის. ბაქოს მოითხოვს მარშრუტს ნახჩევანის ექსკლავამდე, რომელიც გაივლის სომხეთის სამხრეთ სიუნიქის რეგიონს, რომელიც აზერბაიჯანულად ცნობილია როგორც ზანგეზური და საშუალებას მისცემს აზერბაიჯანს ახალი საგზაო მარშრუტი ირანის გვერდის ავლით გაიყვანოს.
ალიევმა განაცხადა, „ჩვენ განვახორციელებთ ზანგეზურის დერეფანს, სურს თუ არა ეს სომხეთს“.
„სომხეთში ეს აღიქმება როგორც ტერიტორიული პრეტენზიები და მოთხოვნა ექსტრატერიტორიული დერეფნის შესახებ“, – თქვა ოთხშაბათს სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა ანკარასა და ბაქოდან შეთანხმების მიღწევის მზარდი მოწოდების საპასუხოდ.
სასაზღვრო დაძაბულობა დიდი ხანია არსებობს: აზერბაიჯანმა დაიწყო ტრანსსასაზღვრო შეტევა 2022 წლის სექტემბერში აღმოსავლეთ და სამხრეთ სომხეთში სტრატეგიული სიმაღლეების დასაკავებლად. სულ ახლახანს, მიმდინარე წლის 1 სექტემბერს, სამი სომეხი ჯარისკაცი დაიღუპა მას შემდეგ, რაც აზერბაიჯანმა „საპასუხო ზომები“ დრონის სავარაუდო შეტევის პასუხად.
ოთხშაბათს მიცემულ ინტერვიუში ალიევის საგარეო პოლიტიკის უფროსმა მრჩეველმა ჰიკმეტ ჰაჯიევმა უარყო, რომ აზერბაიჯანს რაიმე პრეტენზია აქვს სომხეთის ტერიტორიაზე. მისი თქმით, კონფლიქტის რისკი დაბალია, რადგან „ბოლო ორი კვირა იყო ყველაზე მშვიდი კვირები სომხეთ-აზერბაიჯანის ურთიერთობების ისტორიაში.– წერს Politico.
