“ვირუსის მეორე ტალღის შეჩერება რეალურია“– ახალი კვლევები რადიკალურად ცვლიან ვირუსის გავრცელების შესახებ დღემდე არსებულ ცნობებს

როდის და რა ფორმით გამოჩნდება მსოფლიოში Covid19-ის მეორე ტალღა. ამის შესახებ განსხვავებული მოსაზრებები არსებობს. არის თუ არა ის გარდაუვალი და როგორ არის შესაძლებელი მისი თავიდან აცილება. ახალი კვლევები ცხადყოფს:  ახალი ტალღის შეჩერება შესაძლებელია ისე, რომ კვლავ ქვეყნების საყოველთაო კარანტინში ჩაკეტვა არ გახდეს საჭირო.  “ექსპონენციალური ზრდის შეჩერება სრული „შათ  დაუნის“  გარეშეც  შესაძლებელია,  ისევე  როგორც მეორე ტალღის თავიდან აცილება“ – ამბობს გერმანიის მთავარი ვირუსოლოგი, კრისტიან დროსტენი. 

სოციოლოგმა ირინე დანელიამ, რომელიც წლებია გერმანიაში ცხოვრობს სპეციალურად newsreport.ge–სთვის მოამზადა მასალა უახლოესი კვლევების და იმ დასკვნების შესახებ, რომლებიც პროფესიონალებმა ამ საკითხთან დაკავშირებით გააკეთეს: 

ჯერ კიდევ ერთი კვირის წინ მეცნიერები არამც თუ არ გამორიცხავდნენ ეპიდემიის მეორე ტალღის შესაძლებლობას, არამედ ამას მაღალი ალბათობით ვარაუდობდნენ კიდეც. რამდენიმე დღის წინ კი წამყვან

მა მეცნიერებმა, როგორიცაა მაგალითად გერმანიის მთავარი ვირუსოლოგი, ბერლინის საუნივერსიტეტო კლინიკის, „შარიტეს“ ვირუსოლოგიის ინსტიტუტის დირექტორი კრისტიან დროსტენი გააავრცელეს განცხადებას, რომ მიზანმიმართული მეთოდების გამოყენების მეშვეობით შესაძლებელია როგორც სკოლებისა და საბავშვო ბაღების გახსნა, ასევე ეკონომიკის სხვადასხვა სფეროს ამუშავება, ისე რომ არ მივიღოთ დაავადების მასიური გავრცელების ახალი კერები, არ დავუშვათ მისი ექსპონენციალური ზრდა მორიგი სრული „ლოკ დაუნის“ გარეშეც კი.

რა შეიცვალა ამ რამდენიმე დღის განმავლობაში და რას ეყრდნიბა ეს დადებითი პროგნოზები?

საქმე იმაშია, რომ მსოფლიოში ცნობილი სამეცნიერო ინტერნეტ გამოცემის გვერდზე  გამოქვეყნდა კოვიდ-19 -ის სფეროში ჩატარებული რამდენიმე უახლესი კვლევისა და მოდელირების შედეგები, რომლებიც რადიკალურად ცვლიან ვირუსის გავრცელების შესახებ დღემდე არსებულ ცნობებს.

აქამდე,  SARS-CoV-2– ის გავრცელების შესახებ  ეპიდემიის გავრცელების სიჩქარის განსაზღვრისას  მეცნიერები ძირითადად ყურადღებას სიდიდეზე „R“    ამახვილებდნენ, რაც თითოეული პაციენტის მიერ გამოწვეული ახალი ინფექციების საშუალო რაოდენობას განსაზღვრავს. სოციალური დისტანცირების გარეშე მისი სიდედე 3-ის ტოლია, ხოლო იტალიის ჩრდილოეთში, ეპიდემიის გავრცელების ადრეულ, ყველაზე მწვავე ეტაპზე იგი სავარაუდოდ 5 ტოლი იყო, რაც მარტივად რომ ვთქვათ ნიშნავდა იმას, რომ ყოველი დაავადებული ადამიანი 5 შემდეგ ადამიანს აავადებდა. თუ რა შედეგი მოყვა ამას , უკვე ცნობილია.  ცოტა ხნის წინად მეცნიერთა განმარტებებში ახალი სიდიდე „დისპერსიის ფაქტორი“ ანუ „K“ გამოჩნდა, რომელიც მარტივად რომ ვთქვათ, ასახავს თუ რამდენად არათანაბრად ხდება დაავადების გავრცელება.  „დისპერსიის ფაქტორის“ სიდიდე „K“ 0-სა და 1-შორის განისაზღვრება. რაც უფრო ახლოსაა „K“-ს სიდიდე 1-თან მიტ უფრო თანაბარია ვირუსის გავრცელება, და პირიქით:  რაც უფრო ახლოსაა „K“-ს სიდიდე 0-თან მით უფრო არათანაბრად ხდება ვირუსის გავრცელება.

მაგალითად SARS-1-ის შემთხვევაში მართვის პარამეტრი, ანუ დისპერსიის სიდიდე 0,1 ტოლი იყო. რაც, ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე იმას ნიშნავს, რომ ვირუსის გავრცელება ძალიან არათანაბრად, მარტივად რომ ვთქვათ არარიტმულად ხდებოდა. აქედან გამომდინარე მარტივად მოხერხდა მისი სრული ჩახშობა, რაც SARS-1 ის შემთხვევაში პირბადეების საშუალებით გახდა შესაძლებელი .

რას ნიშნავს ეს SARS-2-ის შემთხვევაში?

თუკი რეპროდუქციის ფაქტორი  „R“=3 და „დისპერსიის ფაქტორის“ „K“=1 ნიშნავს, რომ ყოველი ინფიცირებული ვირუსს გადასცემს 3 შემდგომ ადამიანს და არ არსებობს ისეთი დაავადებული, რომელიც 4-ს აავადებს, ან ისეთი რომელიც არავის აავადებს.

როცა რეპროდუქციის ფაქტორი  „R“ ისევ 3-ისტოლია, მაგრამ „K“-ს სიდიდე უახლოვდება 0-ს, მაშინ არსებობს დაავადებულთა ძალიან მცირე ნაწილი, კერძოდ კი დაავადებულთა დაახლოებით 20%, რომლებიც შემდგომ დაავადებულთა 80% ანფიცირებენ და დაავადებულთა 80% , რომლებიც დაავადეულთა მთელი რაოდენობის მხოლოდ 20% აავადებენ. ცნობისათვის შეგვიძლია დავამატოთ რომ ისეთ ვირუსებს, რომლების გავრცელებაც მკვეთრად არათანაბრად, „კლასტერულად“ ხდება, ეპიდემიოლოგები „სუპერსპრედინგულ“ ვირუსებად მოუხსენიებენ (spread – გავრცელება, superspreading-ზე-გავრცელება).

უახლესი კვლევები აჩვენებენ რომ ახალი კორონავირუსის შემთხვევაში დისპერსიის ფაქტორი „K“= 0,45 ტოლია. ეს კი ძალიან კარგი მაჩვენებელია, იმის ფონზე, რომ პანდემიის დასაწყისში მეცნიერების ვარაუდიდ „K“ 1-ის ტოლო იყო, ასეთი ვირუსის გაკონტროლება კი ადამიანების საყოველთაო იზოლაციის გარეშე პრაქტიკულად შეუძლებელია.

დაინტერესებულებს მითითებული წყაროების მეშვეობით შეუძლიათ უფრო დაწვრილებით გაეცნონ ამ კვლევებს. განსაკუთრებით საინტერესოა ამ თვალსაზრისით  ჰონგ-კონგელი მეცნიერის, გებრიელ ლიანგის კვლევა. მკითხველთა ფართო მასებისთვის კი ალბათ საკმარისი იქნება თუ ვიტყვით, რომ ამ კვლევების მართებულობის დასადასტურებლად ჩრდილოეთ კორეის მაგალითი შეიძლება მოვიყვანოთ.

არსებობს კოვიდ 19–თან  ბრძოლის კიდევ ერთი, ძალიან დადებითი მაგალითი შორეული აღმოსავლეთიდან, რომელიც თითქოს შეუმჩნეველიც კი დარჩა დასავლურ საზოგადოებას. ეს არის იაპონიის მაგალითი,  სადაც ვირუსის გავრცელება თუმცა ნელა, მაგრამ პერმანენტულად ნელდება.  მართალია, იაპონიაშიც შემოღებული იქნა  „ლოკ დაუნის“ მსგავსი რეგულაციები, მაგრამ ისინი არ იყო ისეთი  მკაცრი, როგორიც ეს იტალიაში ან ესპანეთში იყო. მიუხედავად ამისა იაპონიამ შეძლო დაავადების კონტროლი, სავარაუდოდ სწორედ  SARS-1 პანდემიასთან ბრძოლაში მიღებული გამოცდილების გამოყენების შედეგად. ანუ, იაპონელმა ვირუსოლოგებმა, მიუხედავად სტატისტიკური ცნობების არ არსებობისა, ჩათვალეს, რომ SARS-2-ც, ანუ კოვიდ 19-იც ისეთივე სუპერსპრედინგის მეთოდით ვრცელდებოდა და ძირითადი ყურადღება არა სრულ სოციალური იზოლაციაზე ან საყოველთაო „ლოკ დაუნზე“, არამეტ კლასტერების პოვნასა და იზოლაციაზე გადაიტანეს , სადა PCR ტესტის ჩატარებამდე ხდებოდა ყველა საეჭვო კონტაქტის აღმოჩენა და მისი სრული იზოლაცია. ამ თვალსაზრისით საქართველოშიც იყო მსგავსი მეთოდი შემუშავეული, თუმცა პარალელურად მიღებული იქნა უმკაცრესი ზომები სოციალური დისტანცირების თვალსაზრისით. ახალი კვლევები გვიჩვენებენ, რომ  სუპერსპრედინგის პირობებში საყოველთაო „ლოკ დაუნი“ საჭირო არ არის და მობილური აპლიკაციისა და  სწორი, მიზანმიმართლი მოქმედების შერჩევით  შესაძლებელი იქნება მის გარეშეც ეპიდემიის მართვა და მეორე ტალღის თავიდან აცილებაც კი. აქვე ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ევრო-კავშირში ასეთი მობილური აპლიკაცია უკვე შექმნილია და იურიდიული დეტალების დაზუსტებისა და განსაზღვრის შემდეგ იგი ხელმისაწვდომი იქნება ყველა მსურველისათვის.

ავტორი: ირინე დანელია