ბრიტანელმა პროკურორმა ჯეფრი ნაისმა, რომელიც მუშაობდა ყოფილი იუგოსლავიის საქმეზე სისხლის სამართლის საერთაშორისო ტრიბუნალთან თანამშრომლობდა, აცხადებს,რომ რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა პასუხი უნდა აგოს უკრაინის ომში ჩადენილი ომის დანაშაულებისთვის.
ნაისმა, რომელიც სერბეთის ყოფილი ლიდერის სლობოდან მილოშევიჩის საქმეში 1998 წლიდან 2006 წლამდე მთავარ პროკურორად მუშაობდა, BBC Radio 4-ს განუცხადა, რომ პუტინის წინააღმდეგ ბრალდებები “სრულიად ცხადია”. „ეს არის დანაშაული კაცობრიობის წინააღმდეგ, რადგან არავითარ შემთხვევაში არ უნდა მოხდეს სამოქალაქო სამიზნეების დაბომბვა ან მათზე თავდასხმა რაიმე ფორმით“, – განაცხადა ნიცამ.
”ეჭვგარეშეა, რომ სარდლობის ჯაჭვი პირდაპირ პუტინთან მიდის. ესენი მისი ჯარისკაცები არიან. სულ მცირე, მან იცის რა ხდება სატელევიზიო რეპორტაჟებიდან – ისევე როგორც ყველა ჩვენგანმა. მაგრამ მან არ უბრძანა [მის სამხედროებს] დაბრუნდნენ, რათა გამოიძიოს აშკარა დანაშაული, ის არის დამნაშავე“, – განაცხადა ნაისმა.
ნაისმა გამოხატა გაკვირვება, რომ პროკურორები და პოლიტიკოსები “ამის ფორმულირებას უფრო თავისუფლად და ღიად არ აკეთებენ” და ვარაუდობენ, რომ პუტინმა მომავალში შესაძლოა მიიღოს იმუნიტეტი სასამართლო დევნისგან, როგორც შესაძლო შეთანხმების ნაწილი უკრაინაში ომის დასრულების შესახებ. „საერთაშორისო სისხლის სამართლის სასამართლოს, რომლის იურისდიქციას განეკუთვნება უკრაინა, ჯერ არ გაუკეთებია განცხადება პუტინის პასუხისმგებლობის შესახებ ამ დანაშაულის გამო“, – განაცხადა ნაისმა.
“ჩნდება კითხვა, რატომ არ ჩქარობს პროკურორი ამას. იქნებ მას სჯერა (ან აიძულეს დაეჯერებინა ასე), რომ პუტინის წინააღმდეგ ბრალდების არარსებობა პოლიტიკურად მომგებიანია? პოლიტიკური სარგებელი არის დარეგულირება. სავსებით შესაძლებელია, რომ უკრაინელების გარდა ვინმემ მოამზადოს პოლიტიკური შეთანხმება, რომელიც შეიცავს პუნქტს, რომ პუტინის გასამართლება შეუძლებელია. ეს არის საშინელი პერსპექტივა, ეს ნიშნავს, რომ უკრაინელი ხალხი მთლიანად იქნება სამართლიანობას მოკლებული“.
ნაისის თქმით, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია პუტინის გასამართლება და არა ცალკეული ოფიცრებისა, რადგან ამ გზით „პირველ ეტაპზე მორალური პასუხისმგებლობა დადგინდება, შემდეგ კი მისი ეჭვქვეშ დაყენება ან შეცვლა აღარ იქნება შესაძლებელი“.
ნაისი დასძენს, რომ მისი აზრით, სასამართლო პროცესი შეიძლება დაიწყოს “თუნდაც ხვალ” და ის უნდა ჩატარდეს უკრაინელების მიერ – და უკრაინულ ენაზე. ამასთან, სასამართლოში თავად პუტინის ყოფნა, ყოფილი პროკურორის თქმით, აუცილებელი არ არის.
მტკიცებულებების მოძიება
სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლომ გამოძიება უკრაინის ომის დროს ჩადენილი დანაშაულების შესახებ 2022 წლის მარტის დასაწყისში, ომის დაწყებიდან მალევე დაიწყო. მისმა წარმომადგენლებმა არაერთხელ განაცხადეს, რომ მთელი ძალით ცდილობენ დამნაშავეების პასუხისგებაში მიცემას.
ნაისის ბრალდებების საპასუხოდ, სასამართლომ განაცხადა, რომ მისი პროკურორი, კარიმ ხანი მუშაობდა უკრაინაში, აგროვებდა ომის დანაშაულის მტკიცებულებებს და რომ იგი აპირებს დამნაშავეთა დაკავების ორდერის გაცემას, როდესაც ამისათვის საკმარისი მტკიცებულება იქნება.
„ნებისმიერი ბრალდება იმის შესახებ, რომ პროკურორის ოფისზე, ან თავად პროკურორზე ხდება ზეწოლა ან გავლენის მოხდენა გამოძიების ან სხვა ქმედებების გაჭიანურების მიზნით, სიმართლეს არ შეესაბამება“, – ნათქვამია სასამართლოს განცხადებაში.
რუსეთის ხელისუფლებამ არაერთხელ უარყო ბრალდებები სამხედრო დანაშაულების შესახებ. საპირისპიროზე მეტყველი მრავალი მტკიცებულების, მათ შორის საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ ჩაწერილი მტკიცებულებების მიუხედავად, მოსკოვი აგრძელებს მტკიცებას, რომ ის მხოლოდ სამხედრო ობიექტებს ესხმის თავს.
ზოგიერთი ქვეყანა და ორგანიზაცია, მათ შორის უკრაინა, ითხოვს სპეციალური საერთაშორისო ტრიბუნალის შექმნას, რომელიც გამოიძიებს რუსეთის მიერ უკრაინაში შეჭრის დროს სავარაუდო სამხედრო დანაშაულებს.
“ახალი ნიურნბერგი”. ბრიტანელი პოლიტიკოსები პუტინისთვის ტრიბუნალის მოწვევას ითხოვენ
„როგორც სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს შექმნაში მონაწილე ქვეყანა,, გაერთიანებული სამეფო მზად არის უზრუნველყოს საჭირო ტექნიკური მხარდაჭერა გამამტყუნებელი განაჩენი სგამოტანისთვის“, – განაცხადა გაერთიანებული სამეფოს მაშინდელმა გენერალურმა პროკურორმა დომინიკ რააბმა 2022 წლის მარტში. ”ნებისმიერმა რუსმა ლიდერმა და ოფიცერმა, რომელიც კრიმინალურ ბრძანებებს გასცემს, უნდა იცოდეს, რომ მას განსასჯელის სკამი და საბოლოოდ, ციხე ემუქრება“–თქვა რააბმა.
რა არის სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო
სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო 20 წლის წინ შეიქმნა და იძიებს გენოციდს, კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულებებს, ომის დანაშაულებებსა და აგრესიის დანაშაულებებს. არავის, მათ შორის სახელმწიფოს მეთაურებს არ აქვთ იმუნიტეტი ამ სასამართლოს წინაშე.
სასამართლო იძიებს ომის დანაშაულების, კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულებებს და გენოციდის შემთხვევებს მისი იურისდიქციის ფარგლებში, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ისინი 2002 წლის შემდეგ მოხდა.
ერთადერთი სასჯელი, რაც სასამართლოს შეუძლია ბრალდებულს დაუწესოს, არის პატიმრობა. ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ სასამართლომ დაუსწრებლად არ განიხილოს საქმეები და საქმის განხილვის დასაწყებად, ჯერ ბრალდებული უნდა დააკავოს.
ამავდროულად, სასამართლოს შეუძლია გამოიძიოს დანაშაულები მხოლოდ იმ ტერიტორიაზე ან იმ ქვეყნების მოქალაქეების მონაწილეობით, რომლებმაც მოახდინეს რომის სტატუტის რატიფიცირება – დოკუმენტისა, რომელიც საფუძვლად დაედო ამ ორგანოს. ამ დროისთვის, ეს არის გაეროს წევრი 120-ზე მეტი ქვეყანა.
რუსეთმა ხელი მოაწერა სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს რომის სტატუტს 2000 წელს, მაგრამ არ მოახდინა მისი რატიფიცირება. 2016 წელს კი რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ, პრეზიდენტ პუტინის ბრძანებით, აცნობა გაეროს ამ შეთანხმებაში მონაწილეობაზე რუსეთის უარის შესახებ – მას შემდეგ, რაც ყირიმის ანექსია ოკუპაციად იქნა აღიარებული.
რუსეთი არ არის პირველი ქვეყანა, რომელმაც ხელი მოაწერა რომის სტატუტს, მაგრამ გააუქმა ხელმოწერა მისი რატიფიცირების გარეშე. სასამართლოს მუშაობის დაწყებიდან ორი წლის შემდეგ, შეერთებულმა შტატებმაშეთანხმებაზე ხელმოწერა გააუქმა .
უკრაინამ ასევე არ მოაწერა ხელი რომის სტატუტზე.
გარდა ამისა, სასამართლო იღებს საქმეებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ სახელმწიფოს, სადაც ჩადენილია დანაშაული (ან რომლის მოქალაქეც არის ეჭვმიტანილი) არ შეუძლია ან არ სურს თავად გამოიძიოს ეს საქმე.
თუმცა, არსებობს გამონაკლისები ამ წესიდან. სასამართლომ შეიძლება დაიწყოს გამოძიება, თუ სახელმწიფოს სამართლებრივი სისტემა ვერ აკმაყოფილებს საერთაშორისო სტანდარტებს, ან თუ ის ცდილობს დაიცვას ბრალდებული.
არსებობის მანძილზე სასამართლომ ბრალდებულის დაკავების 29 ორდერი გასცა, თუმცა საბოლოოდ მხოლოდ რვა დააკავეს. კიდევ 13 ადამიანი სასამართლოს წარმატებით ემალება, რამდენიმე კი დაკავებამდე გარდაიცვალა.
