იმის მიუხედავად, რომ ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ(WHO) შაქრის შემცვლელ ასპარტამს, რომელიც ათიათასობით საკვებსა და სასმელში გვხვდება, “შესაძლო კიბოს გამომწვევის” კლასიფიკაცია მიანიჭა, ექიმები მის აკრძალვას არ ჩქარობენ. საქმე იმაშია, რომ შიშის აღმძვრელი ფორმულირება რეალურად მხოლოდ იმაზე მიუთითებს, რომ მეცნიერებს უბრალოდ არ აქვთ სანდო მტკიცებულება იმისა, რომ ასპარტამი კანცეროგენია. გარდა ამისა, ადამიანების უმეტესობა მას დაშვებულ ლიმიტზე ნაკლები რაოდენობით იყენებს.
ასპარტამი გვხვდება ფართოდ გავრცელებული პროდუქტების ეგრეთ წოდებულ დიეტურ და უშაქრო ვერსიებში, საღეჭი რეზინიდან და კბილის პასტებიდან იოგურტებამდე, მაგრამ ძირითადად ისეთ სასმელებში, როგორიცაა Diet Coke, Coke Zero, Pepsi Max და 7 Up Free და საკმაოდ ფასეული თვისება აქვს: ის შაქარზე 200-ჯერ უფრო ტკბილია და თითქმის არ შეიცავს კალორიებს.
1980-იან წლებში მისი გამოჩენის დღიდან ასპარტამმა მრავალი დავა გამოიწვია მის სარგებელსა და უსაფრთხოებაზე.
ჯანმო-ს სპიკერის დოქტორ ფრანჩესკო ბრანკას თქმით, რომელიც დიეტისა და სურსათის უვნებლობის განყოფილებას ხელმძღვანელობს, მრავალმა კვლევამ მიანიშნა, რომ ასპარტამი შეიძლება არც ისე სასარგებლო იყოს ჯანმრთელობისთვის, მაგრამ რეალურ ზიანზე საუბარიც გადამეტებულია და მხოლოდ მაშინ არის გამართლებული, თუ მოხმარება დიდი რაოდენობით ხდება.
ყველაზე მეტად, ასპარტამის ჭარბი დოზა გაზიანი სასმელების ყველაზე დიდ მოყვარულებს – ბავშვებს ემუქრება.
ასპარტამი პირველად კიბოს კვლევის საერთაშორისო სააგენტოს (IARC) ექსპერტებმა შეაფასეს, რომელიც WHO-ს ნაწილია. ამავდროულად, IARC იყენებს კიბოს რისკის ფაქტორების საკუთარ კლასიფიკაციას, დადასტურებული ფაქტებიდან გამომდინარე:
კიბოს ცალსახად იწვევს: მოწევა, ალკოჰოლი, მზის ზემოქმედება, რადიაცია.
კიბოს გამოწვევის მაღალი ალბათობით ხასიათდება: შეწვის დროს გამოთავისუფლებული პროდუქტები, წითელი ხორცი, ღამის ცვლაში მუშაობა, ინსექტიციდები, როგორიცაა DDT
კიბოს შესაძლო გამომწვევთა შორის არიან: შაქრის შემცვლელები, როგორიცაა ასპარტამი, გამონაბოლქვი, ტყვია, პარიკმახერად მუშაობა.
თეორიულად შესაძლებელია, მაგრამ არ არის დოკუმენტირებული, რომ იწვევენ კიბოს: ყავა, პარაცეტამოლი, ვერცხლისწყალი, ნედლი ნავთობი.
IARC-მ ასპარტამი მოათავსა „შესაძლოა კიბოს გამომწვევი“ ნივთიერებების კატეგორიაში, რომელიც, სხვათა შორის, მოიცავს ისეთ მოულოდნელ კანდიდატს, როგორიცაა ალოე. ეს სამი კვლევის საფუძველზე მოხდა, რომლებმაც ამ დამატკბობლის ღვიძლის კიბოს გარკვეული ტიპის რისკთან კავშირი დაადგინეს.
მახასიათებელი “შესაძლოა” ეხება მხოლოდ სამეცნიერო მტკიცებულებების სიმყარეს. მტკიცებულებები უფრო დამაჯერებელი რომ ყოფილიყო, ასპარტამი უფრო მაღალი რისკის კატეგორიაში გადაინაცვლებდა.
ამ შემთხვევაში, დოქტორ მარი შუბაუერ-ბერიგანის თქმით, ეს უფრო მეტად არის შეთავაზება სამეცნიერო საზოგადოებისთვის, რომ ეს შაქრის შემცვლელი უფრო მეტი ყურადღებით შეისწავლონ.
საშიშია თუ არა შაქრის შემცვლელები
სხვათა შორის, ერთ-ერთი მთავარი კითხვა ღიად რჩება: ზუსტად როგორ (თუ, რა თქმა უნდა, ეს მეცნიერულად დადასტურებულია) შეუძლია ასპარტამსხელი შეუწყოს კიბოს განვითარებას.
ჯანმო-ს ანგარიშებიდან გამომდინარეობს, რომ ადამიანის ორგანიზმში ასპარტამი სწრაფად იშლება კომპონენტებად – ფენილალანინად (არომატული ალფა-ამინომჟავა), ასპარტინის მჟავად და მეთანოლად. მაგრამ ეს იგივე ნივთიერებები გვხვდება ბევრ სხვა საკვებში, რომლებსაც საერთო არაფერი აქვთ კიბოსთან. გარდა ამისა, კვლევებმა აჩვენა, რომ ასპარტამი პირდაპირ არ იწვევს ადამიანის დნმ-ში კანცეროგენულ მუტაციებს, თუმცა შესაძლოა გაზარდოს ანთებითი პროცესების დონე.
ფრენსის ჰანტ-ვუდის, დამატკბობლებისა და დაბალკალორიული საკვების საერთაშორისო ასოციაციის გენერალური მდივნის თქმით, მეცნიერთა უახლესი კვლევა „კიდევ ერთხელ ადასტურებს ასპარტამის უსაფრთხოებას“.
„ასპარტამი, ისევე როგორც ყველა დაბალკალორიული ან უკალორიო შაქრის შემცვლელი, დაბალანსებული დიეტის სახით გამოყენებისას ადამიანებს აძლევს შესაძლებლობას შეამცირონ შაქრის მიღება, რაც საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის მნიშვნელოვანი მიზანია“, – ხაზს უსვამს ის.
არსებობს ასპარტამის უსაფრთხო დოზები?
ჯანმოს მიერ რეკომენდირებული გაზირებული სასმელის მოხმარების დღიური დოზა (იმ პირობით, რომ საშუალო ქილა შეიცავს დაახლოებით 200 მგ ასპარტამს) არ უნდა აღემატებოდეს:
85 კგ წონის მამაკაცებისთვის – 17 ქილა გაზირებულ სასმელს.
72 კგ წონის ქალებისთვის – 14,4 ქილა
10 წლის ბავშვებისთვის 32 კგ წონით – 6,4 ქილა
ეს, რა თქმა უნდა, არა სასურველი, არამედ ზედა ზღვარია. ალბათ იშვიათად თუ მოიძებნება ადამიანი, ვინც დღეში 17 ან მეტ ქილა კოკა–კოლას დალევს, თუმცა ბავშვების შემთხვევაში “ზედა ზღვრის“ გარღვევა შესაძლებელია.
ექიმ ბრანკას აქვს ასეთი რჩევა აქვს:
„თუ თქვენ გაქვთ არჩევანი, დალიოთ კოლა დამატკბობლით თუ შაქრით, ვფიქრობ, თქვენ უნდა გააკეთოთ მესამე არჩევანი – დალიოთ ჩვეულებრივი წყალი და ამით შეამციროთ როგორც შაქრის, ასევე დამატკბობლების მოხმარება“, – ამბობს ის.
